Birileri Amerika’yı Havaya Uçurdu’ya Giriş
Ya da Amerika’yı neden sevemiyoruz?
Mustafa Burak Sezer
Amerika’da yirmi iki eyaletin poet laureate’i (saray şairi) var. Amerika ulusal saray
şairliği makamı 1937’de başladı ve bu göreve getirilen şairlere o zaman “Kongre
Kütüphanesi Danışmanı” deniyordu. 1985’te ise bu “saray şairliği”ne dönüştü.
New Jersey 1999’da kendi saray şairliği makamını oluşturdu. 2000 yılının ilk
saray şairi Gerald Stern’di. Görev süresi iki yıl olup bu göreve gelen şaire on
bin dolar maaş bağlanıyor. Saray şairinden yılda en az iki kere halka şiir
okuması, okullarda ve eyalette şiiri desteklemesi bekleniyor. New Jersey’in ikinci
saray şairi Amiri Baraka’yı, N.J. Beşeri Bilimler ve N. J. Sanat Eyalet Meclisi
tarafından atanan seçici kurul seçmiş ve vali James McGreevey de atamasını
yapmıştı. Daha sonra bu, onlara göre sonun başlangıcı olmuştu.
Baraka 70’lerden beri Marksist-Leninist-Mao Zedong
düşüncesinin sözlü yorumcusu oldu. Ekim,
2011’de “Birileri Amerika’yı Havaya Uçurdu” diye, 11 Eylül saldırılarına cevap
niteliğinde olan 226 dizelik bir şiir yazdı. 21 Eylül, 2002’de bu şiirini N.J. Geraldine
R. Dodge Şiir Festivali’nde seyircilere okudu. Seyirci saray şairini yuhalamaya
başladı. Şu ana dek insanları, şiirin mesajı mı yoksa şiirin davul sesi
monotonluğunda ağır adımlarla yürümesi mi rahatsız etti belirsiz.
“Patlamayı neden Beş
İsrailli’nin filme çektiğini / Ve zevkten taşaklarını şaklattıklarını kim
biliyor” dizeleri anında Yahudi seyircilerin radarına takılmıştı. Ya da “Dünya
Ticaret Merkezi’nin bombalanacağını kim biliyordu / İkiz Kulelerde çalışan 4000
İsrailli işçiye / Kim dedi o gün evden çıkmayın diye” dizeleri. Yahudiler ve Yahudi Teşkilatları faul var
diye bağırdılar ve Baraka’nın istifasını istediler. Baraka “kapayın çenenizi”
demekle yetindi. Çok geçmeden vali McGreevey’in de kıçı tutuştu. Baraka’dan
istifasını istedi. Baraka ona da “kapa çeneni” dedi. Vali umutsuzluk içinde
yüzerken, bazı saray şairlerinin hükümetin istekleri doğrultusunda hareket
ederken, N. J. yasa yapıcılarının N.J.’yin zirvedeki şairini görevden alacak
hiçbir kanun çıkarmadığını öğrendi. 60’ların makine politikasına karşı olan
öfke artık yankılanmıyordu, özellikle şiir festivallerinde ama Baraka hâlâ
esmeye devam ediyordu. Adamlar bir şairi
saray şairliğine aday göstermişse en azından o şairin çalışmalarına vakıf
olmalılar. Baraka’yı birçok şeyle suçlayabilirler tabi. Ama ketum biri olarak
değil. Çünkü Baraka senelerdir bunları konuşuyor.
Baraka’nın şiiri
birçok kesimde üzücü izlenimlere neden olurken, bir sürü tartışmayı da
beraberinde getirdi. Şiirin, bir
anti-semitik doğası olup olmadığı hakkında anlaşamasak da, şiirin kendi
kültürel ve edebi bağlamında okunması önemli.
Ama yine de dikkati elden bırakmamalıyız. Şiirdeki mesellerin çoğunun
doğru olması bir yana, siyah bir kişinin çalışması incelemeye tabi
tutulduğunda, eleştirmenlerin çoğu perspektifini kaybedip metnin nefret, v.s.
hakkında olduğu hükmünü yapıştırıveriyorlar. Eleştiride bu tür yaklaşımlar yeni
değil tabi ki. Amerikalı eleştirmenler siyahi bir yazarla karşılaşınca ilerici
eleştirel donanımlarını bir yana bırakıp, ilkeller karşısında kendinden emin
bir üstün-egemen havasına bürünüyorlar.
Ne kadar gizlenirse gizlensin, Baraka etrafındaki tartışmalar ve onun
istemeyen adamlığı “Birileri Amerika’yı Havaya Uçurdu”dan çok daha öncelere
dayanıyor.
Baraka şiirdeki
sorularına belirli bir duruma ulaşmak için sadece dili organize ederek ve
hazırlayarak ulaşabilir. Ama daha önemlisi şiir okunmaktan ziyade işitilmesi
için yazılmış. Diğer önemli mesele de şair daha Yahudilere gelmeden, Amerikan
teröründen etkilenmiş baskı altındaki gurupların, yurdundan sürülmüş,
katledilmiş Kızılderililerin, siyah Amerikalıların çektiği acıları
kulaklarımızda yankılatan bir dil kullanıyor.
2 Ekim 2002’deki demecinde, Baraka, “Özür dilemeyeceğim,
istifa etmeyeceğim” diyor. Şiirini nasıl okumamız gerektiği hakkında bize bir
sürü ipucu da veriyor. Diyor ki, “şiirin esas konusu siyah Amerikalıların iç
terörden çektikleri acılara, yurtlarından kaçırılıp Amerikan köle ticaretinde
kullanılmalarına, köle tüccarları, köle sahipleri, ABD eyalet yasaları,
Klanlar, Dazlaklar, yerel Naziler, linçler, insani hakların reddedilmesi,
ulusal baskı, ırkçılık ve suikastlara odaklanıyor. Bunların Bush’un “Terörle Savaş” çağrısıyla
ilişkisiyse, siyahların her zaman kendilerini terörün kurbanı olarak hissetmiş
olmalarıdır; devlet terörü olsun, genel anlamda terör olsun. Yani biz,
tarihimizi reddedip, onların bugünkü çağdaş realitelerine katılmamızı
istemeleri karşısında, yüzeysel bir vatanseverlik adına dünyadaki insanların
çoğuna saldırmaları, özellikle de üçüncü dünyanın beyaz olmayan insanlarına
saldırmaları karşısında daha fazla kudurup, isterikleşemeyiz.”
Yine Baraka niyetinde oldukça kesin konuşuyor, “vicdanen,
bize göre uluslararası haçlı seferinin kendini meşrulaştırmış, beyaz ırkın
üstünlüğünü savunan, ulusal baskının refakatçiliğini yapan emperyalizmin en
korkunç biçimiyle dünya üzerinde askeri diktatörlük kurmasını kutlayamayız. Tüm
bunlar beyaz olmayan ırkın dünyasındaki süper kaynakları boşaltmak için
tasarlanmış, bu aynı zamanda dünyanın büyük çoğunluğu içinde geçerli! Yegâne
uluslararası süper güç olarak, Bush ve müttefikleri tarafından çılgınca sarf
edilmiş terör suçlamaları için diyorum ki, onlardan daha tehlikeli terörist
yok!”
Karayazı, Sayı 16
Amiri Baraka
(Tüm düşünen insanlar
hem uluslar arası
hem de yerel teröre karşıdır…
Ama biri diğerini
örtmek için kullanılmamalıdır.)
Diyorlar ki o bir terörist, bir
barbar
A Rab’tır,
Afganistan’da
Bizim Amerikalı teröristlerimiz değildi
Klan1 ya da Dazlakların işi değildi
Veya zenci kiliselerini havaya uçuranların
Veya ölüm hücresinde bizleri diriltenlerin
Trent Lott değildi
David Duke, Giuliani
Schundler ya da emekli Helms değildi
Kostümlü belsoğukluğu değildi
Siyahları öldüren
Beyaz çarşaf hastalıkları
Sağduyu ve akıl sağlığını baltalayan
İnsanlığın çoğunu, nasıl isterlerse
Diyorlar ki (kim diyor? Kimmiş söyleyen
Kim onlara ödüyor
Kim yalan söylüyor
Tebdil gezen kim
Köleleri olan kimdi
Kim iç etti paraları
Sömürgelerle midesini
dolduranlar kim
Kızılderilileri kim
katletti
kim harcadı siyah
toplumu
Wall Street’te kimler
yaşıyor
İlk Sömürge
Hayalarınızı kim hadım
etti
Ananıza tecavüz
edenler kim
Kimler linç etti
babanızı
Katranı, kuştüylerini
kimler aldı
Kibrit kimdeydi, ateşi
kimler yaktı
Kim öldürüp kiraladı
Kim diyor onlar
Tanrıymış & hâlâ Şeytanın ta kendisiler
En büyük kim
En iyi kim
Kime benziyor İsa
Her şeyi yaratan kim
En akıllı
En muhteşem
En zengin
Kim demiş sen
çirkinsin, onlar yakışıklı
Sanatı kim belirliyor
Ve bilimi
Bombaları kip yaptı
Ve silahları
Kimdi Köle alıp, satan
Kim verdi onların
adlarını size
Kim demiş Dahmer’in
kaçık olmadığını
Kim / Kim /
Kim
Puerto Rico’yu kim
çaldı
Hint Adalarını,
Filipinleri, Manhattan’ı
Avusturalya ve Hebrides’i
Çinlilere afyonu kim
kakaladı
Binalar kimin
Para kimin
Seni gülünç bulanlar
kim
Seni kim kodese tıktı
Gazeteler kimin
Köle gemileri kimindi
Orduları kim yönetti
Çakma başkan kim
Kim hükümdar
Banker kim
Kim / Kim / Kim
Maden kimin
Kim burktu zihnini
Ekmek kimde
Barışa kimin ihtiyacı
var
Sence savaşa ihtiyacı
olanlar kim
Kim petrolün sahibi
Kimin yok emeği
Kim toprağın efendisi
Belli ki siyah değil
Çok büyük, kimse ondan
büyük değil
Kim bu kentin
sahipleri
Hava kimin
Ve su
Kulübeniz kimin
Çalıp, soyan,
dolandıran ve öldürenler kim
Yalanı gerçek gösterenler
Kim sizi görgüsüz diye
çağıranlar
En büyük evde kim
yaşıyor
En büyük suçu kim
işliyor
Kimler istediği zaman
tatile çıkıyor
Kim öldürdü en çok
zenciyi
Kim öldürdü en çok
Yahudi’yi
Kim öldürdü en çok
İtalyan’ı
Kim öldürdü en çok
İrlandalıyı
Kim öldürdü en çok
Afrikalıyı
Kim öldürdü en çok
Japon’u
Kim öldürdü en çok
Latin’i
Kim / Kim / Kim
Okyanus kimin
Uçaklar kimin
Postalar
Televizyon
Radyo
Kim sahip olunduklarının
farkında olmayanların sahibi
Kim çakma sahiplerin
gerçek efendileri
Varoşlar kimin
Kentleri emenler
Kim yapıyor yasaları
Bush’u kim başkan
yaptı
Kim demiş müttefik
bayrağı dalgalansın
Kim demokrasiden
konuşup sallıyor
KİM /
KİM / KİMKİM /
Yeni Ahit’teki Canavar
kim
666 kim
Kararı kim veriyor
İsa
çarmıha gerilsin diye
Kim asıl taraftaki
İblis
Ermeni Soykırımından
kimler nemalandı
En büyük terörist kim
İncili kim değiştirdi
En çok insanı kim
katletti
En büyük şeytan kim
Kim hayatta kalmak
için endişelenmiyor
Koloniler kimin
En çok toprağı kim
çaldı
Dünyayı kim yönetiyor
Kim iyilik yaptığını
söyleyip kötülük yapanlar
En büyük infazcı kim
Kim / Kim / Kim
Petrol kimin
Daha fazlasını kim
istiyor
Kim söyledi sonradan
yalan olduğunu fark ettiğiniz düşünceyi size
Kim / Kim / ???
Kim keşfetti Bin
Laden’i, belki Şeytanlar
CIA’ye kim ödüyor
Bombanın patlayacağını
kim biliyor
Kim biliyor neden
teröristlerin Florida’da, San Diego’da
Nasıl uçulacağını
öğrendiklerini
Patlamayı neden Beş
İsrailli’nin filme çektiğini
Ve zevkten taşaklarını
şaklattıklarını kim biliyor
Güneş hiçbir yere
gitmezken kimin ihtiyacı var fosil yakıtına
Kredi kartlarını
kimler yaptı
Kim alıyor en yüksek
vergi muafiyetini
Irkçılığa Hayır
Konferansı’ndan
Çekip giden kim
Malcolm’u, Kennedy’i
ve kardeşini kim öldürdü
Kim öldürdü Dr King’i,
kim böyle bir şey isteyebilir?
Lincoln cinayetiyle de
bağlantıları var mı?
Grenada’yı kim istila
etti
Ya ırkçılıktan parayı
götürenler
Ya İrlanda’yı sömürge
diye tutanlar
Ya kim devirdi Şili’yi
ve Nikaragua’yı sonra
David Sibeko, Chris
Hani, kim öldürdü bunları
Biko’yu, Cabral’ı, Neruda’yı, Allende’yi
Che Guevara’yı, Sandino’yu öldürenler
öldürdü
Ya Kabila’yı
öldürenler kim, Lumumba’yı, Mondlane’i, Betty Shabazz’ı, Presnes
Margaret’i, Ralph
Featherstone’u, Little Bobby’i harcayanlar işte
Mandela’yı,
Dhoruba’yı, Geronimo’yu kim kodese tıktı
Assata’yı, Mumia
Garvey’i, Dashiell Hammett’i, Alphaeus Hutton’u
Huey Newton, Fred Hampton,
MedgarEvers,
Mikey Smith, Walter Rodney, kim öldürdü
bunları
Fidel’i zehirlemeye
kalkışanlar mı
Vietnamlıları baskı
altında tutmaya çalışanlar kim
Lenin’in başı için
ödül koyanlar kim
Yahudileri fırınlara
koyanlar
Kim bunu yapmak için
onlara yardım etti
Kim demiş “Önce
Amerika” diye
Ve onaylamış sarı yıldızları
KİM
/ KİM/
Rosa Luxembourg’ü,
Liebneckt’i kim öldürdü
Rosenbergleri
Ve dondurulmuş,
işkence edilmiş, suikasta uğramış
Kaybolmuş tüm iyi
insanları
Cezayir’den,
Libya’dan, Haiti’den
İran’dan, Irak’tan, Suudi Arabistan’dan,
Kuveyt’ten
Suriye’den, Mısır’dan,
Ürdün’den ve Filistin’den
Zengin olanlar kim
Ya Kongo’da insanların
ellerini kesenler
Kim Aids’i icat
edenler, Kızılderililerin battaniyelerine
Mikropları
yerleştirenler
Kim tasarladı “göz
yaşı patikalarını”2
Maine’i havaya
uçuranlar kim
Ve İspanyol Amerikan
Savaşını başlatanlar
Sharon’u iktidara
taşıyanlar
Batista’yı, Hitler’i,
Bilbo’yu,
Chiang kay Çek’i
destekleyenler kim KİM K İ M /
Kim dedi olumlu
ayrımcılık3 kaldırılsın
Kalkınma, Yeni Düzen,
Yeni Sınır, Büyük Toplum
Tom Göt Clarence kimin
için Çalışıyor
Kolon’un ağzından kim
çıkıyor
Condoleeza’nın ne tür
bir sürtük olduğunu kim biliyor
Kim ödüyor Connelly’e
tahta bir zenci olması için
Kim verdi Dahi Ödülünü
aşağı doğru batan insanlara
Nkrumah’ı, Bishop’u
kim devirdi
Robeson’u zehirleyen
kim
DuBois’i kodese tıkmaya çalışan
Rab Jamil al Amin’e,
Rosenberglere, Garvey’e
Scottsboro Çocukları’na, Hollywood
Onlusu’na
Kim komplo kurdu
Reichstag’ı kim tutuşturdu
Dünya Ticaret
Merkezi’nin bombalanacağını kim biliyordu
İkiz Kulelerde çalışan
4000 İsrailli işçiye
Kim dedi o gün evden
çıkmayın diye
Neden Sharon geride
durdu ?
Kim, Kim, Kim/
Baykuşun infilakı
diyor gazeteler
Şeytani yüz
görülebilir Kim KİM
Kim KİM
Savaştan para kazanan
kim
Korku ve yalanlardan
nemalananlar
Böyle dünyayı kim
ister
Kim dünyanın
emperyalizmle, ulusal baskıyla ve terörle
Şiddetle, açlıkla ve
yoksullukla yönetilmesini ister.
Cehennemin hükümdarı
kim?
En güçlü kim
Sizce kim görmüş
tanrıyı
Sadece?
Ama herkes görmüştür
Şeytanı
Bir Baykuşun patlaması
gibi
Hayatında beyninde
nefsinde
İblisi tanıyan bir
Baykuş gibi
Tüm gece, dinlersen
bütün gün, bir Baykuş gibi
yangında patlayan.
Berbat bir alevde
çılgın bir köpeğin ıslığı gibi
Soruların yükseldiğini
duyuyoruz
Cehennem ateşinin asit
kusmuğu gibi
Kim ve Kim ve KİM (+)
kim kim ^
Kiiiimm ve
Kiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiim
Çeviri: Mustafa Burak
Sezer
Karayazı, Sayı 16
1-Beyaz
Güney Amerikalıların gizli bir cemaati, 19. Yüzyılda kölelere verilen eşit
haklara karşı durmak için kuruldu; siyah insanları baskı altına almak için
terörist taktikler kullandılar.
2-
“Trail of Tears” ya da Cherokee dilinde
("Nunna daul Tsuny").
Yerlilerin üzerinde ağladığı patika. 1830’larda Amerikan başkanı
Jackson’un “Kızılderililerin Ortadan Kaldırılması Yasası”nı onaylamasıyla
başlayan yerinden ve yurdundan edilme projesi, ve soykırımlar. Yurdundan
sürülen yerlilerin yaşamak için çıktığı ve binlercesinin öldüğü yolculuğun
ismidir.
3-(affirmative action) geçmişte kadınlara ve
azınlıklara karşı yapılan ayrıcalığı, ekonomik ve eğitim fırsatlarını
yükselterek telafi etmek için tasarlanmış siyasi yöntem.
Amiri Baraka - Somebody Blew Up America poetictouch
Yorumlar